Του Μάκη Μπαλαούρα
Το άρθρο αυτό στηρίχτηκε στην παρέμβαση μου στην παρουσίαση του βιβλίου του Π. Τριγάζη και Γιάννη Γούναρη «Επανίδρυση της Ευρώπης» που έγινε στις 15 Δεκεμβρίου στον Πύργο.
Το βιβλίο μπορεί να θεωρηθεί ως εγχειρίδιο ενός αριστερού που είναι συνάμα ευρωπαίος. Οφείλω να κάνω μια ιδιαίτερη προσωπική αναφορά στον Π. Τριγάζη, που παρά τη διαφορετική εκκίνηση μιας γοητευτικής διαδρομής, η μήτρα της γέννας ήταν η ίδια. Ήταν το όραμα μιας απελευθερωμένης κοινωνίας, ενός αναζητούμενου κομμουνισμού. Μέσα σ’ αυτό, με τον Πάνο χωρούσε ο σεβασμός της διαφορετικής άποψης, η επικοινωνία στους αγωνιστικούς δρόμους, η αναζήτηση μιας διαφορετικής πορείας απελευθέρωσης από τα ιστορικά στερεότυπα.
Στο βιβλίο υπάρχουν κεφάλαια που αφορούν την πορεία οικοδόμησης της ΕΕ, τη λειτουργία των οργάνων της, καθώς και τα τεράστια προβλήματα που προέκυψαν από τη νεοφιλελεύθερη αρχιτεκτονική της. Δεν θα υπεισέλθω αναλυτικά σ’ αυτά. Μόνο μια παρένθεση ως ιστορική τακτοποίηση.
Η συνθήκη του Μάαστριχτ δεν δίχασε μόνο τους λαούς της Ευρώπης, δίχασε και την Αριστερά και τη δική μας. Δεν ήταν μόνο ο διχασμός μεταξύ, από τη μια του ΚΚΕ/εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς και από την άλλη του Συνασπισμού, αλλά υπήρξε και έντονη πολιτική διαφοροποίηση της ανανεωτικής-ριζοσπαστικής Αριστεράς που πήρε πολιτικές – κινηματικές πρωτοβουλίες, με στελέχη που όλοι μαζί αργότερα, με δυσκολίες και συγκρούσεις(που καμιά φορά φαίνονταν ανυπέρβλητες) δημιουργήσαμε τον ΣΥΡΙΖΑ…
Στο βιβλίο υποστηρίζεται ότι η Ευρώπη μπορεί να αλλάξει, να επανιδρυθεί και ζητείται επιστροφή στις ρίζες της Ευρωπαϊκής Ιδέας.
«Η πρωτοφανής νεοφιλελεύθερη επέλαση ανοίγει τις καταπακτές της ιστορίας και οδηγεί στα αποκρουστικά φαινόμενα του φασισμού, εθνικισμού και ξενοφοβίας..»
Στο στόχαστρο, αναφέρουν, βρίσκεται «η καρδιά του σύγχρονου ευρωπαϊκού πολιτισμού», οι κοινωνικές και δημοκρατικές κατακτήσεις των λαών που κερδήθηκαν από μεγάλες επαναστάσεις, όπως η Γαλλική και η Οκτωβριανή.. Στην ουσία λοιπόν, πρόκειται για πολιτιστική αντεπανάσταση, η οποία μπορεί να αποκρουστεί μόνο με ένα μεγάλο πανευρωπαϊκό κίνημα ιδεών και αξιών για την επανίδρυση της Ευρώπης».
Η κρίση της Ευρώπης είναι υπαρξιακή!
Νομίζω ότι αρωγός στις παραπάνω εκτιμήσεις του βιβλίου είναι η φράση του Γκράμσι: «Ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος κόσμος πασχίζει να γεννηθεί. Τώρα είναι η εποχή των τεράτων», που αν και γράφτηκε για άλλη περίοδο, αυτή της ανόδου του φασισμού, ταιριάζει απόλυτα στη τωρινή εποχή.
Η σημερινή ΕΕ και το σοβιετικό σύστημα έχουν ένα βασικό κοινό. Δημιούργησαν ένα πολιτικό οικοδόμημα στη βάση ενός οικονομικού δόγματος. Η κρίση χρέους στη δύνη της οποίας βρίσκεται η Ε.Ε. είναι δομική, δεν αφορά απλά τη στενά οικονομική της διάσταση, δεν είναι ούτε μερική ή περιφερειακή και επομένως δεν οφείλεται σε μια απλή αιτία που μπορεί να θεραπευτεί χωριστά. Πρόκειται για μια γενική κρίση του πολιτικού σχεδίου της. Η ισορροπία ισχύος μεταξύ εθνών, λαών και κυρίαρχων τάξεων έχει διαταραχτεί σημαντικά .
Ο Μπαλιμπάρ, αφού διαπιστώνει και αυτός, μαζί με άλλους διανοούμενους τα παραπάνω, θέτει το ερώτημα: «Επανάσταση από τα πάνω ή από τα κάτω;». Οι ευρωπαϊκές ελίτ και οι κυρίαρχες τάξεις προκειμένου να αντιμετωπίσουν τη κρίση προκρίνουν ένα ομοσπονδιακό άλμα με σιδηρά πειθαρχία στις δημόσιες δαπάνες και το κοινωνικό κράτος, αυξάνοντας την ισχύ των διορισμένων θεσμών, όπως της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και της Επιτροπής, σε ένα απόλυτο νεοφιλελεύθερο βάθεμα. Ουσιαστικά πρόκειται για μια συνεχεία της ταξικής επίθεσης, αλλά πιο αδυσώπητη, πιο σκληρή.
Επανάσταση από τα κάτω
Η Ευρώπη είναι νεκρή, αναφώνησε ο Ζίζεκ. Δεν προτείνει όμως, όπως και δεν προτείνουμε επιστροφή στο παρελθόν, στα ξεχωριστά κράτη και στην ένταση των κάθε είδους ανταγωνισμών μεταξύ τους, που θα γίνουν εύκολη λεία από το διεθνές χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο.
Το έδαφος, ως εκ τούτου είναι ελεύθερο για μια άλλη Ευρώπη πολιτικοποιημένη, θεμελιωμένη πάνω σε ένα συλλογικό σχέδιο χειραφέτησης. Απαιτείται μια επανάσταση από τα κάτω. Κοινωνική και δημοκρατική που θα πάρει διάφορες μορφές, όπως απείθεια, αγανάκτηση, εξέγερση, στηριζόμενη στα κοινωνικά κινήματα και σε ριζοσπαστικές μορφές κυβερνήσεων σε εθνικό και τοπικό επίπεδο, όπως άλλωστε προδιαγράφεται στην Ελλάδα και Ισπανία, αλλά και υπάρχουσα ήδη στο κρατίδιο της Θουριγγίας της Γερμανίας.
