Τη συνέντευξη πήρε ο Μάκης Μπαλαούρας
Ποια είναι τα κεντρικά θετικά και τα αρνητικά του σχεδίου Ανάν, όσον αφορά και τους Ε/Κ και τους Τ/Κ, κατά την γνώμη σας;
>>Εξαρτάται από ποια πλευρά το δει κανείς. Αν είσαι αισιόδοξος μπορείς να βρεις θετικά στοιχεία για κάθε πλευρά. Πιστεύω ότι το σχέδιο Ανάν έχει βρει κάποιες ισορροπίες, και χαρακτηρίζεται από δύο κυρίαρχα σημεία: την επιστροφή στους ελληνοκυπρίους εδαφών που απωλέσθηκαν το 1974, και την αποκατάσταση των συνταγματικών δικαιωμάτων των τουρκοκυπρίων που τους αφαιρέθηκαν το 1964. Έτσι διατηρείται μια σαφής ισορροπία μεταξύ του εδαφικού και του συνταγματικού ζητήματος, που είχαν μείνει εκκρεμή τις τελευταίες δεκαετίες. Φυσικά δεν μιλάμε για ένα ενιαίο κράτος ή μια συνομοσπονδία αλλά για μια ομοσπονδία όπου τα δύο μέρη θα αποκτήσουν πολιτική ισοτιμία. Αν και θα μπορούσαμε να συζητήσουμε τις θετικές και τις αρνητικές πτυχές του σχεδίου, πιστεύω πως δεν είναι η στιγμή να το κάνουμε, κι αυτό επειδή βρισκόμαστε μόλις μια βδομάδα πριν από το δημοψήφισμα και θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο να συσπειρώσουμε τις δυνάμεις που τάσσονται υπέρ του σχεδίου. Αν ψηφιστεί το σχέδιο, μας περιμένει μια κοινή ευρωπαϊκή πορεία που θα απαλύνει πολλές από τις ιστορικές διαφορές μας.
Τι θα γίνει με τον τουρκικό Στρατό
Επιτρέψτε μου να επιμείνω στην προηγούμενη ερώτησή μου. Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι αρνητικές και οι θετικές πλευρές του σχεδίου;
>>Σας είπα ότι δεν πιστεύω ότι είναι η ώρα να μιλήσουμε για κάτι τέτοιο. Αν επιμένετε όμως, μπορούμε να μιλήσουμε για την λανθασμένη εντύπωση που έχουν αποκομίσει οι ελληνοκύπριοι για αυτά που προβλέπει το σχέδιο. Ο τουρκικός Στρατός, που αποτελείται από 40.000 στρατιώτες, δεν θα παραμείνει στην περιοχή, αφού το σχέδιο προβλέπει πως ύστερα από μερικά χρόνια θα έχουν απομείνει μόνο 650 στρατιώτες. Οι ελληνοκύπριοι μπορούν να λένε ότι δεν θέλουν ούτε τους 650, αλλά στην πραγματικότητα αν γυρίσουν στο 1960 θα δούνε ότι και τότε οι Τούρκοι στρατιώτες στην περιοχή ήταν 650 και οι Έλληνες 950. Οπότε έχει το δικαίωμα κανείς να είναι δυσαρεστημένος με τους 650, αλλά δεν πιστεύω ότι αυτό αποτελεί σοβαρό επιχείρημα κατά του σχεδίου. Το ίδιο ισχύει και για το ζήτημα των εποίκων. Μπορεί οι ελληνοκύπριοι να αντιτίθενται στην ιδέα ότι 45,000 έποικοι έχουν εγκατασταθεί στην Βόρειο Κύπρο, αλλά δεν αναλογίζονται ότι άμα απορρίψουν το σχέδιο Ανάν σε καμιά δεκαριά χρόνια ίσως να έχουν εγκατασταθεί ακόμα και 450,000 από την Ανατολία. Άμα τις εξετάσουμε προσεκτικά λοιπόν, και οι θέσεις που είναι κατά του σχεδίου απορρέουν από μια λογική που θα οδηγήσει στην περιχαράκωση των δυο λαών σε μια μαξιμαλιστική γραμμή και θα αποβεί μοιραία για την κοινή ευρωπαϊκή τους πορεία. Πρέπει να προτρέψουμε τους πολιτικούς μας να μην υιοθετήσουν ένα λαϊκίστικο λόγο, που θα τους αποφέρει μεν μικροπολιτικά οφέλη αλλά θα απομακρύνει το ζήτημα από τον στίβο της πολιτικής σύνεσης και της διαπραγματευτικής διπλωματίας.
Πιστεύετε ότι οι προσδοκίες των μελών της “Πλατφόρμας για μια Ενωμένη Πατρίδα”, που έχουν πραγματοποιήσει με επιτυχία μαζικές διαδηλώσεις στα κατεχόμενα, έφεραν αποτέλεσμα;
>>Οι μαζικές διαδηλώσεις υπήρξαν πολύ σημαντικές αφού κινητοποίησαν πολλούς τουρκοκύπριους υπέρ του σχεδίου και έδειξαν ότι η πλειοψηφία των πολιτών μας επιδιώκει την ένωση του νησιού και την κοινή ένταξη των δύο λαών στην Ε.Ε. Περιμέναμε τις ίδιες αντιδράσεις από την ελληνοκυπριακή πλευρά, αλλά μέχρι στιγμής δυστυχώς δεν βλέπουμε κάτι τέτοιο.
Υπάρχουν πολιτικοί και από τις δύο πλευρές που ισχυρίζονται πως στην Λουκέρνη ο κ. Ταλάτ συμπεριφέρθηκε περισσότερο σαν εκπρόσωπος του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών παρά σαν ένας εκπρόσωπος της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Εσείς συμμερίζεστε αυτή την εκτίμηση;
>>Κοιτάξτε, ο κ Ταλάτ έχει δηλώσει πως τάσσεται υπέρ του σχεδίου Ανάν και περιμένουνε από το ΑΚΕΛ να στρατευθεί δυναμικά υπέρ αυτής της γραμμής. Δεν είναι η ώρα τώρα να ερμηνεύουμε συμπεριφορές αλλά να πάρουμε μια απόφαση.
Δεν πιστεύετε δηλαδή ότι εάν ο κ. Ταλάτ πήγαινε στην Λουκέρνη με αποκλειστικό γνώμονα τα συμφέροντα των τουρκοκυπρίων θα ασκούσε πιο αποτελεσματική διπλωματία;
>>Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι δεν είχαν προηγηθεί και πολλές διαπραγματεύσεις. Στη Νέα Υόρκη και οι δύο πλευρές αποδέχθηκαν την ιδέα ότι ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ να αναλάβει τον σχεδιασμό μιας βιώσιμης λύσης για το Κυπριακό. Δυστυχώς ούτε στην Κύπρο, αλλά ούτε στην Ελβετία πραγματοποιήθηκαν πολλές διαπραγματεύσεις. Η εντύπωσή μου είναι πως ο κ. Παπαδόπουλος ήταν εκείνος που αρνήθηκε να καθίσει απέναντι από τον κ. Ταλάτ στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα ο ΟΗΕ να πραγματοποιεί διμερείς συζητήσεις με την κάθε πλευρά.
Η στάση του Τ. Παπαδόπουλου
Ποιες θα είναι οι συνέπειες ενός “όχι” από την μία πλευρά; Ποιος θα είναι ο ρόλος του κ. Ντενκτάς ύστερα από μια τέτοια απόφαση;
>>Τολμώ να προβλέψω ότι οι συνέπειες δεν θα είναι και πολύ καλές. Αν και βραχυπρόθεσμα μια τέτοια εξέλιξη θα επιβαρύνει κατά κύριο λόγο την τουρκοκυπριακή πλευρά πιστεύω πως μακροπρόθεσμα δεν θα ωφελήσει ούτε την ελληνοκυπριακή πλευρά. Ο κυπριακός λαός στο σύνολό του θα βλαφτεί. Όσο για τον κ. Ντενκτάς, θα ωφεληθεί από ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μια από τις συνέπειες της επανένωσης θα είναι η ανατροπή του καθεστώτος του και το ξεκίνημα μιας νέας εποχής. Με την μη-αποδοχή του σχεδίου όμως είναι πολύ πιθανό ο κ. Ντενκτάς να παραμείνει στην εξουσία.
Πώς θα χαρακτηρίζατε τη θέση που εξέφρασε ο κ. Παπαδόπουλος στο διάγγελμά του στον λαό;
>>Αρνητική και δυσοίωνη. Μην ξεχνάτε ότι στις περσινές συνομιλίες στην Κοπεγχάγη μεταξύ των δύο πλευρών ο κ. Παπαδόπουλος ήταν και τότε αρνητικός, κάτι που όμως επισκιάστηκε από την ακρότητα της αρνητικής θέσης του κ. Ντενκτάς. Τώρα πια είναι ξεκάθαρο ότι ούτε ο κ. Παπαδόπουλος δέχεται το σχέδιο Ανάν σαν βάση για διαπραγμάτευση. Αρκεί να διαβάσει κανείς την δήλωσή του για να καταλάβει ότι αντιτίθεται στη δημιουργία μιας διζωνικής, δικοινοτικής ομοσπονδίας. Φυσικά αυτό δεν σημαίνει πως δεν εξακολουθούμε να ασκούμε κριτική στον κ. Ντενκτάς που απορρίπτει το σχέδιο, αλλά είναι άξιο απορίας γιατί ο κ. Παπαδόπουλος υποκρίθηκε πως ήταν υπέρ του σχεδίου, σαν βάση, όταν στην πραγματικότητα είναι πασιφανές πια ότι δεν το δέχτηκε σαν βάση για διαπραγμάτευση.
Πώς ερμηνεύετε τα υψηλά ποσοστά ελληνοκυπρίων που θα ψηφίσουν υπέρ του “όχι”;
>>Ο κυρίαρχος λόγος κατά την γνώμη μου είναι η έλλειψη μιας αποτελεσματικής ηγεσίας. Αν και θα ήθελα να αποφύγω να εξισώσω όλες τις ομάδες που τάσσονται κατά του σχεδίου, αφού είναι σαφές ότι δεν υποκινούνται από τους ίδιους λόγους, πιστεύω ότι ο κ. Παπαδόπουλος και το ΑΚΕΛ, αντί να υποδεικνύουν στον λαό τις θετικές πτυχές του σχεδίου, δρουν με γνώμονα τα αρνητικά συναισθήματα του λαού. Ήταν καιρός πια να προετοιμαστεί ο ελληνοκυπριακός λαός για μια λύση συμβιβασμού. Η έως τώρα ανένδοτη στάση του κ. Ντενκτάς βόλευε τους ελληνοκύπριους πολιτικούς, που περίμεναν να συνεχισθεί. Οι υπολογισμοί τους (τους οποίους ομολογώ πως και εγώ ο ίδιος συμμεριζόμουν μέχρι τον Ιανουάριο) δεν επαληθεύτηκαν, οπότε βρέθηκαν αντιμέτωποι με μια κατάσταση όπου έπρεπε ξαφνικά να προετοιμάσουν τον λαό για μια λύση συμβιβασμού με βάση το σχέδιο Ανάν.
Ο κ. Ερντογάν όμως πέτυχε στο να μεταβάλει αυτή την ατμόσφαιρα στην Τουρκία, διαδραματίζοντας τελικά ένα θετικό ρόλο. Είναι κρίμα που οι ελληνοκύπριοι μάλλον θα καταψηφίσουν το σχέδιο Ανάν, ύστερα από τόσες προσπάθειες που κατέβαλε ο τουρκοκυπριακός λαός και ύστερα από αυτή τη μεταστροφή της τουρκικής πολιτικής.
>>Πράγματι θα συμφωνήσω μαζί σας ότι η στάση του κ. Ερντογάν έχει μεταβάλει θετικά το κλίμα, αλλά παρόλα αυτά οι ελληνοκύπριοι δεν εμπιστεύονται την τουρκική πλευρά, η οποία πιστεύουν πως δεν θα τιμήσει τις δεσμεύσεις της.
Ισχυρίζονται ότι αν η Ε.Ε. τελικά δεν δώσει ημερομηνία ένταξης στην Τουρκία, η κυβέρνησή της δεν θα τηρήσει τις δεσμεύσεις του σχεδίου Ανάν.
>>Σύμφωνοι, αλλά γιατί η Ε.Ε. να μην δώσει ημερομηνία ένταξης στην Τουρκία, αν η κυβέρνησή της καταβάλει προσπάθειες για την επίλυση του Κυπριακού και αν τηρήσει τα κριτήρια της Κοπεγχάγης; Η ένταξη της Τουρκίας δεν εξαρτάται από εμάς ή τους ελληνοκυπρίους, αλλά από την Αναφορά της Κομισιόν το φθινόπωρο. Ειρήνη και σταθερότητα στην περιοχή θα επιτευχθούν μόνο αν η Τουρκία και μια ενωμένη Κύπρος γίνουν μέλη της Ε.Ε.
Ναι αλλά μην ξεχνάτε ότι δεν αρκεί μόνο η τήρηση των κριτηρίων της Κοπεγχάγης, από την στιγμή που χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία έχουν ταχθεί κατά της ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε.
>>Υπάρχει μια σοβαρή αντίφαση, για να το θέσω διπλωματικά, στην στάση της ελληνοκυπριακής ηγεσίας. Από την μία φοβάται ότι η Τουρκία δεν θα τηρήσει το σχέδιο Ανάν, και από την άλλη δεν το αποδέχεται σαν βάση για τις διαπραγματεύσεις.
Η πρόταση του ΑΚΕΛ
Πώς σχολιάζετε την πρόταση του ΑΚΕΛ να αναβληθεί, με απώτερο στόχο την υπερψήφιση του σχεδίου;
>>Κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, όπως όλοι γνωρίζουμε. Ακόμα και ο κ. Παπαδόπουλος δεν είναι υπέρ της αναβολής του δημοψηφίσματος, και καθώς η συναίνεσή του (και εκείνη του κ. Ντενκτάς) αποτελεί την ελάχιστη προϋπόθεση για κάτι τέτοιο, η αναβολή είναι διπλά ανέφικτη. Το ΑΚΕΛ το γνωρίζει αυτό, και για αυτό αντί να πει ένα ξεκάθαρο “όχι” κατέφυγε σε αυτή τη θολή πρόταση.
Ναι αλλά το ΑΚΕΛ, εκτός τις επιφυλάξεις που έχει για την τήρηση των δεσμεύσεων από την Τουρκία, έχει θέσει επιπλέον προϋποθέσεις όπως π.χ. για την άμεση επιστροφή των προσφύγων στις περιοχές της Ε/Κ διοίκησης. Πιστεύει ότι μόνο αν υπάρξουν διεθνείς διασφαλίσεις για την τήρηση αυτών των δυο προϋποθέσεων μπορεί το ίδιο να δεχθεί να αναθεωρήσει την στάση του προς το σχέδιο Ανάν.
>>Αν και οι ανησυχίες που εκφράζει το ΑΚΕΛ μάλλον δεν είναι βάσιμες, αφού πιστεύω ότι η Τουρκία θα τηρήσει τη συμφωνία δεδομένης της επιθυμίας της να ενταχθεί στην Ένωση, είμαι σίγουρος ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ε.Ε. μπορούν να δώσουν διαβεβαιώσεις για την εφαρμογή του σχεδίου και την επιστροφή των προσφύγων. Παρενθετικά, οι ελληνοκύπριοι δεν χρειάζεται να περιμένουν πολύ καιρό να δουν εάν θα εφαρμοσθεί το σχέδιο. Όπως ξέρετε, το σχέδιο προβλέπει πως μετά από 104 μέρες, δηλαδή τρεις περίπου μήνες, ορισμένες περιοχές θα επιστραφούν στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Η απόφαση του ΑΚΕΛ πραγματικά με απογοήτευσε. Μας έμεινε μια βδομάδα, οπότε ελπίζω ότι το κλίμα θα αναστραφεί. Αν και για λόγους τακτικής ορισμένοι Τούρκοι και Τουρκοκύπριοι θα χαρούν άμα η τουρκοκυπριακή πλευρά ψηφίσει υπέρ του σχεδίου και η ελληνοκυπριακή κατά, εγώ δεν πιστεύω σε τέτοιες στρατηγικές αφού μακροπρόθεσμα δεν θα ωφεληθεί καμία πλευρά.
Πώς σχολιάζεται την θέση της κυβέρνησης και των κομμάτων στην Ελλάδα;
>>Θέλω να συγχαρώ το ΠΑΣΟΚ για την σταθερή πολιτική του στο θέμα Και την ελληνική κυβέρνηση, φαντάζομαι, που τάχθηκε υπέρ του σχεδίου. Δεν είμαι σίγουρος αν η κυβέρνησή σας είπε ένα ξεκάθαρο “ναι” στο δημοψήφισμα, κάτι που έκανε ο κ. Ερντογάν. Σε αυτή την κρίσιμη φάση, μια τέτοια αμφιταλαντευόμενη στάση είναι ανεπίτρεπτη. Με βάση το σχέδιο Ανάν η αριστερές δυνάμεις στην Κύπρο θα μπορούσαν να συγκυβερνήσουν σε μια ενιαία Κύπρο. Αλλά όπως γνωρίζεται έχει ξεσπάσει μια κρίση μεταξύ του ΑΚΕΛ και της τουρκοκυπριακής Αριστεράς αλλά και μεταξύ των ίδιων των τουρκοκυπριακών αριστερών κομμάτων.
Πιστεύετε ότι τελικά το εθνικό συμφέρον θα υπερισχύσει του ταξικού συμφέροντος;
>>Δυστυχώς η απόφαση του ΑΚΕΛ απογοήτευσε όλες τις τουρκοκυπριακές δυνάμεις που αποζητούν μια βιώσιμη λύση, και όχι μόνο τις αριστερές δυνάμεις. Δεν νομίζω ότι το ζήτημα, όπως έχει διαμορφωθεί, υπόκειται σε ταξική ανάλυση αφού είναι διαταξικό.
Αν επικρατήσει όμως μια γραμμή που είναι ευαίσθητη προς τα αιτήματα της εργατικής τάξης δεν θα δημιουργηθούν καλύτερες συνθήκες για μια ειρηνική συμβίωση των δύο λαών;
>>Ναι, αλλά η απόφαση του ΑΚΕΛ δεν συνηγορεί σε κάτι τέτοιο. Εμείς περιμέναμε ότι το ΑΚΕΛ θα βοηθούσε την κατάσταση, και θα έδινε ένα πιο πειστικό μήνυμα στους τουρκοκύπριους. Αλλά αυτό που ακούσαμε ήταν το ΑΚΕΛ να ζητάει από τους τουρκοκύπριους να δείξουν κατανόηση για την στάση των ελληνοκυπρίων. Πιστεύω ότι η εν λόγω απόφαση ήταν ένα ιστορικό λάθος.
* Ο Μουσταφά Ακιντζί είναι Πρόεδρος του αριστερού κόμματος “Ειρήνη και Δημοκρατία” των Τουρκοκυπρίων, πρώην Δήμαρχος του τουρκοκυπριακού τομέα της Λευκωσίας. Από ηλικία 28 χρόνων υπηρέτησε Δήμαρχος της Κατεχόμενης Λευκωσίας την περίοδο 1976-1990. Κατά την διάρκεια της θητείας του συνεργάστηκε στενά με το φίλο του, τότε Δήμαρχο Λευκωσίας, Λέλλο Δημητριάδη για δημιουργία αποχετευτικού συστήματος στην Λευκωσία και σύστασης master plan για την πόλη. Οι δύο Δήμαρχοι κέρδισαν απο κοινού διεθνή βραβεία όπως το ‘Aga Khan Award for Architecture’, ‘World Habitat Award’ και το Ευρωπαϊκό Βραβείο ‘Europa Nostra’ για την προσφορά τους στην πόλη σε πολιτικά ασταθή περίοδο και για την προσπάθεια διατήρησης του ιστορικού και πολιτιστικού χαρακτήρα της εντός των τοιχών Λευκωσίας.
ΣΣ. Υπήρξε αργότερα πρόεδρος της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας (2015–2020) και προσπάθησε με ανοιχτό μυαλό να λυθεί το Κυπριακό.
«Η ΕΠΟΧΗ»
