Του Μάκη Μπαλαούρα*
Ένα ακόμη σκληρό έτος για τους εργαζόμενους, συνταξιούχους και μικρομεσαίους θα είναι το 2013. Στη μέχρι τώρα καταγραμμένη ύφεση θα προστεθεί κι αυτή του 2013, που μπορεί να κυμανθεί ξανά στα γνωστά προηγούμενα εφιαλτικά επίπεδα, που με συντηρητικές εκτιμήσεις θα ξεπεράσει το 4,5% και ενδεχομένως να φτάσει το 6%(!). Σωρευτικά ξεπερνά το 25%, επίδοση πρωτοφανής παγκοσμίως σε καιρό ειρήνης.
Οι συνέπειές της είναι καταστροφικές. Η πιο έντονη κοινωνική επίπτωση είναι η ανεργία η οποία πιθανόν να ξεπεράσει το 29% το 2013 και το 31,5% το 2014. Δηλαδή, η καταγραμμένη ανεργία, που ξεκίνησε το 2008 με 300.000 ανέργους (7,5%), φτάνει το 2012 στους 1.345.715 συνανθρώπους μας, και προβλέπεται να ξεπεράσει το 1,5 εκατομμύριο το 2013. Οι νέοι-νέες ξεπερνούν τις 400.000. Αριθμοί εφιαλτικοί. Χάνονται οι άνθρωποι, χάνονται δύο ολόκληρες γενιές.
Αν δεν υπάρξει ανατροπή της συνεχιζόμενης πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης τροϊκανών και κυβερνήσεων δεν υπάρχει προοπτική. Στην καλύτερη περίπτωση, κάποιου είδους ανάπτυξη θα αρχίσει, εντός του 2014. Άλλωστε, η ύφεση –γιατί δεν μπορεί να γίνει αλλιώς– κάποια στιγμή φτάνει στα όρια της.
Άνεργη ανάπτυξη
Η περιορισμένη ανάπτυξη, ακόμα και στην περίπτωση που εξελιχθεί δυναμικότερα τα επόμενα έτη, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορεί να απορροφήσει παρά πολύ μικρό μέρος της ανεργίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς επιστημονικών φορέων για τη δημιουργία 50.000 θέσεων εργασίας, απαιτείται αύξηση του ΑΕΠ μεταξύ 3,5%-4% ετησίως. Ακόμα και αν πετύχει η ελληνική οικονομία τέτοιους ρυθμούς ανάπτυξης, μέχρι το 2020 που υποτίθεται είναι το έτος στόχος ανάρρωσης της οικονομίας, πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο, είναι φανερό με την απλή αριθμητική, ότι δεν μπορεί να απορροφηθεί παρά ένα ελάχιστο μέρος του 1,5 εκατομμυρίων ανέργων που θα καταγραφούν το 2013. Μιλάμε για το φαινόμενο που ονομάστηκε διεθνώς «άνεργη ανάπτυξη».
Μέχρι την ανατροπή της καταστροφικής πολιτικής της εσωτερικής υποτίμησης, αλλά και μετά απ’ αυτήν είναι προφανές ότι δεν μπορεί να απορροφηθεί βραχυπρόθεσμα η τεράστια ανεργία, ακόμα και με κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ,. Θα χρειαστούν ρυθμοί ανάπτυξης 7%-8% του ΑΕΠ ετησίως και προπαντός μια πολιτική που θα έχει ως κύριο στόχο την αύξηση της απασχόλησης.
Μέχρι τότε, και από τότε, τι; Ας δούμε την ανεπάρκεια, την ανικανότητα ή ακόμα, την αδιαφορία της κυβέρνησης.
Ανακούφιση των ανέργων. Τι είναι αυτό;
Ο ΣΥΡΙΖΑ κατάθεσε ερώτηση για «την αδιαφορία της κυβέρνησης να υλοποιήσει ακόμη και «προγράμματα του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση» για την υποστήριξη και ανακούφιση των ανέργων (επιδόματα, αναζήτηση εργασίας, κινητικότητα, κατάρτιση, καθώς και επιχειρηματικότητας κ.τ.λ) Πιο συγκεκριμένα το Ταμείο στηρίζει, έως και 24 μήνες, εργαζόμενους, ιδιαίτερα των πιο ευάλωτων και ανειδίκευτων που απολύονται λόγω διαρθρωτικών αλλαγών εξαιτίας των επιπτώσεων του παγκόσμιου εμπορίου.
Το πρόγραμμα αφορά εργαζόμενους που έχουν χάσει την εργασία τους στο πλαίσιο της απόλυσης τουλάχιστον 500 ατόμων από μια επιχείρηση ή απόλυση 500 ατόμων στον ίδιο τομέα σε μια συγκεκριμένη περιοχή ή σε δύο συνορεύουσες περιοχές.
Η ελληνική κυβέρνηση υπέβαλε μόνο μια αίτηση που αφορούσε τη στήριξη των 642 απολυθέντων από την Aldi, αφού προηγήθηκε η παρέμβαση του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Ν. Χουντή. Για καμία άλλη περίπτωση όμως δεν υπέβαλλε αίτηση, όπως π.χ. για τα Κλωστοϋφαντουργεία Νάουσας, τα Κλωστήρια Πρέβεζας, τα Φωσφορικά Λιπάσματα, την ΕΒ Ζάχαρης, την ΟΤΤΟ Έβρου και δεκάδες άλλες περιπτώσεις. Πολύ περισσότερο δεν ασχολήθηκε ούτε για τους αγρότες, ούτε για τους αυτοαπασχολούμενους. Φυσικά δεν διεκδίκησε και τη διεύρυνση της ένταξης στο πρόγραμμα μικρότερων επιχειρήσεων!
Θέλουν τον ΟΑΕΔ κουτσό άλογο
Στην Ελλάδα ο φορέας παροχής επιδομάτων – βοηθημάτων ανεργίας είναι ο ΟΑΕΔ, που τα κεφάλαιά του προέρχονται από εισφορές εργαζομένων και εργοδοτών. Κατάκτηση που επιτεύχθηκε μετά από σκληρούς αγώνες με τους εργοδότες, αλλά και με το κράτος. Παρά ταύτα οι κυβερνήσεις, πέραν των μόνιμων αναλήψεων των κεφαλαίων του ΟΑΕΔ, κάνουν και μεγάλες, κατά καιρούς, «βουτιές» σ’ αυτά. Υπάρχουν όμως και «έμμεσες λεηλασίες». Για παράδειγμα, σήμερα το ΙΚΑ χρωστά στον ΟΑΕΔ 7 δισ. ευρώ, κεφάλαια που εισπράττει για λογαριασμό του ΟΑΕΔ αλλά δεν τα καταβάλλει σ’ αυτόν.
Σύμφωνα με εκτίμηση του προέδρου του ΟΑΕΔ κ. Ηλ. Κικίλια («Βήμα» 20/1/13) αν δεν υπήρχε ο οργανισμός και τα 71 προγράμματα που έχει εφαρμόσει τα 3 τελευταία χρόνια, έστω και με μπλοκαρισμένα τα γρανάζια του από τις κυβερνήσεις, η στατιστική ανεργία θα έφτανε σήμερα στο 33%. Όμως από τους στατιστικά 1.350.000 ανέργους, οι εγγεγραμμένοι στον ΟΑΕΔ που αναζητούν εργασία είναι 790.000, όπου το 75% αυτών είναι πάνω από 30 ετών. Απ’ αυτούς που καλύπτουν τις προϋποθέσεις, επίδομα ανεργίας παίρνουν μόνο 215.000, δηλαδή μόλις το 16% των συνολικά ανέργων!
Στην τεράστια στρατιά των ανέργων, δεν είναι εμφανές ότι ένα μεγάλο μέρος αυτών, περίπου 400.000 οικογένειες δηλαδή πάνω από 1.300.000 άτομα (υπολογίζοντας και τα παιδιά) δεν έχουν κανέναν εργαζόμενο! Γι’ αυτό το μέρος των ανέργων θα πρέπει να υπάρξει συγκεκριμένη μεταχείριση από την κυβέρνηση και τον ΟΑΕΔ προκειμένου ένα μεγάλο μέρος των παροχών, και ιδιαίτερα των προγραμμάτων, να στραφεί προς τα εκεί. Όμως στην Ελλάδα ισχύει το ασφαλιστικό επίδομα ανεργίας και όχι το προνοιακό επίδομα, όπως γίνεται σ’ άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπονται στη μοίρα τους. Αλλά και το ισχύον επίδομα ανεργίας, κατά μέσο όρο διαρκεί 7-8 μήνες, ενώ μετά από 12 μήνες σταματάει τελείως.
Στις χειρότερες χώρες η Ελλάδα
Έτσι δεν απορεί κανείς γιατί η χώρα μας ήταν, και μάλιστα πριν τη κρίση, τρίτη με τη χειρότερη κάλυψη των ανέργων σε ύψος και διάρκεια μεταξύ των 28 κρατών του ΟΟΣΑ. Να προσθέσω, επίσης, ότι δεν προβλέπεται καμιά ιδιαίτερη ποινή για τον εργοδότη που απολύει εικονικά τον εργαζόμενο ώστε να τον απασχολήσει στη συνέχεια ανασφάλιστο μέχρι την εξάντληση του επιδόματος ανεργίας και φυσικά με πολύ μικρότερο κόστος. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, παρέχεται το 70% του μισθού, ενώ το διάστημα εξαρτάται από τα χρόνια ασφάλισής του, και φθάνει μέχρι και τα 6 χρόνια για ανέργους μεγάλης ηλικίας. Η ανικανότητα των κυβερνήσεων ερμηνεύει και τη μη διεκδίκηση προγραμμάτων, όπως αυτό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Προσαρμογής που περιγράψαμε στην αρχή, ή την επικαιροποίηση προγραμμάτων που δεν έχουν απορροφηθεί. Τα υπουργεία, σημειωτέον, που όφειλαν να εμπλακούν στην υποβολή και αξιοποίηση προγραμμάτων δεν είναι μόνο τα κεντρικά οικονομικά υπουργεία αλλά και το Παιδείας ή το Αγροτικής Ανάπτυξης με προσανατολισμό π.χ. το συντονισμό στήριξης της πρωτογενούς παραγωγής, με κατάρτιση σε νέες καλλιέργειες, με την αξιοποίηση των σχετικών ΑΕΙ-ΤΕΙ για τον προσανατολισμό και την υποστήριξη των χιλιάδων νέων που επιστρέφουν στον τόπο καταγωγής τους.
Μερικά από τα προγράμματα που έχει υλοποιήσει ο ΟΑΕΔ δημιουργούν προβληματισμό και εξαιτίας της μέχρι τώρα συμπεριφοράς των ελληνικών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα έχει εφαρμόσει πρόγραμμα επιδότησης της εργοδοτικής εισφοράς για 12 μήνες για τους μισούς εργαζόμενους, με την προϋπόθεση να μη γίνουν απολύσεις για 18 μήνες, με αποτέλεσμα τη διατήρηση 350.000 θέσεων εργασίας. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες η προσπάθεια ανάσχεσης των απολύσεων λόγω της κρίσης δεν γίνεται με αποσπασματικά προγράμματα αλλά με θεσμικές ρυθμίσεις σύμφωνα με τις οποίες αν μια επιχείρηση έχει διαπιστωμένες ανάγκες για μείωση του κόστους εργασίας, διαμέσου της μείωσης του χρόνου απασχόλησης, ο περισσευούμενος χρόνος αξιοποιείται σε προγράμματα κατάρτισης, καταβάλλοντας ο αντίστοιχος ΟΑΕΔ το 25% του μισθού. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, αφενός την επανακατάρτιση και αφετέρου η μείωση του μισθού δεν θα είναι π.χ. 50%, αλλά 25%.
Το πιο ενδιαφέρον είναι το πρόγραμμα δημιουργίας προσωρινών θέσεων εργασίας από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα ως «προσωρινού εργοδότη ύστατης προσφυγής» (Ηλ. Κικίλιας, «Το Βήμα»). Στελέχη του ΟΑΕΔ ανέφεραν χαρακτηριστικά ως παραδείγματα εφαρμοζόμενης κεϊνσιανής πολιτικής, προγράμματα αυτεπιστασίας των Δήμων, προσλαμβάνοντας για τα συγκεκριμένα έργα από πίνακα που έχει ήδη καταρτίσει ο ΟΑΕΔ μαζί με το ΑΣΕΠ, και ο οποίος μπορεί να επικεντρωθεί σε ανέργους από οικογένειες χωρίς κανένα εργαζόμενο με οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια. Είναι προφανές ότι οι παραπάνω προτάσεις του ΟΑΕΔ δεν θεραπεύουν την ανεργία, ανακουφίζουν όμως μερικές χιλιάδες ανέργους. Πολύ περισσότερο, που πια οι νεοφιλελεύθερες κυβερνητικές νομοθετικές πρωτοβουλίες διέλυσαν τελείως τις εργασιακές σχέσεις, κατακρεούργησαν μισθούς και ασφαλιστικές υποχρεώσεις εργοδοτών, με συνέπεια την αύξηση της ανεργίας και τη διεύρυνση της αδήλωτης εργασίας.
*Στην ΕΠΟΧΗ
